1. İran’da Şah İsmail tarafından kurulan Safevi Devleti’nin özellikleri arasında aşağıdakilerden hangisi bulunmaz?
A) Osmanlı Devleti ile olan siyasi ilişkilerinin II. Bayezıt zamanında başlaması
B) Şah İsmail zamanında Şiiliğin resmî mezhep olarak benimsenmesi
C) Müritlerine kırmızı başlıklar giydirmesi nedeniyle onların Kızılbaş olarak anılmasını sağlama
D) Kanuni zamanında Osmanlı Devleti ile Amasya Antlaşması’nın yapılması
E) Şah Tahmasp tarafından Safevi Hanedanı’nın iktidarına son verilmesi
Çözüm:
Doğru cevap E) Şah Tahmasp tarafından Safevi Hanedanı’nın iktidarına son verilmesi‘dir. Safevi Hanedanı’na son veren kişi Şah Tahmasp değil, Avşar Hanedanı’nı kuran Nadir Şah’tır. Diğer seçeneklerdeki bilgiler Safevi Devleti için doğrudur.
2. XI. ve XIX. yy. Türk Dünyası’nda görülen savaşlar ve özellikleri hakkındaki aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
A) Panipat – Babürlülerin İngilizlerin egemenliği altına girmesi (1526)
B) Kulikovskaya – Rus knezliklerinde, Altınorda’ya karşı milli bilincin kuvvetlenmesi
C) Kalka – Moğolların, Kuman ve Rus ordusunu mağlup etmesi (1223)
D) Lebunium – Kıpçakların, Bizans’la ortak hareket ederek Peçenekleri mağlup etmesi
E) Merv – Harezm’in, Şeybanilerin elinden çıkarak Safevilere geçmesi
Çözüm:
Doğru cevap A) Panipat – Babürlülerin İngilizlerin egemenliği altına girmesi (1526)‘dır. 1526’daki I. Panipat Savaşı, Babür Şah’ın Delhi Sultanlığı’nı yıkarak Babür İmparatorluğu’nu kurduğu savaştır. İngiliz egemenliğiyle ilgisi yoktur. Diğer eşleştirmeler doğrudur.
3. Moğol Devleti kültür ve uygarlık hayatı hakkında verilen; I. Türk törelerini yazılı hâle getirerek “Cengiz” yasasını oluşturma, II. Devlet idaresinde “Bahşı” denilen Budist Uygur katiplerini kullanma, III. Askeriyede “Onluk” sistemi uygulama ve “Noyan” denilen tümen kumandanlığını oluşturma
özelliklerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) I ve III
E) I, II ve III
Çözüm:
Doğru cevap E) I, II ve III‘tür. Moğollar, Türk devlet geleneğinden büyük ölçüde etkilenmişlerdir. Türk töresini esas alan Cengiz Yasası’nı (Yasaname-i Büzürg) oluşturmuşlar (I), devlet teşkilatında okur-yazar olan Uygur Türklerini (bahşı) kullanmışlar (II) ve ordularını Hunlardan beri bilinen onluk sisteme göre düzenlemişlerdir (III).
4. Moğolların, Türk kültür ve uygarlık hayatından etkilenmesinde; I. Kırgız, II. Avar, III. Uygur
Türklerinden hangileri etkili olmuştur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) I ve III
E) I, II ve III
Çözüm:
Doğru cevap D) I ve III‘tür. Moğolların Türkleşmesinde en etkili olan boy Uygurlardır (III). Uygurlar, Moğol sarayında katiplik ve danışmanlık yaparak devlet teşkilatını ve alfabeyi Moğollara öğretmişlerdir. Kırgızlar (I) ve Kıpçaklar da Moğol egemenliğine girerek onları kültürel olarak etkilemiştir. Avarlar ise Moğollardan çok önce Avrupa’da varlık göstermiş bir Türk boyudur ve Moğollar üzerinde bir etkileri olmamıştır.
5. Otrar Hadisesi’nin Türk kültür ve uygarlık hayatındaki etkileri arasında aşağıdakilerden hangisi bulunur?
A) İslamiyetin Türk toplulukları arasındaki yayılımını hızlandırma
B) Anadolu’ya olan Türk göçlerini çoğaltma
C) Türklerin, yerleşik hayata geçişini sağlama
D) Moğolların, Türk kültüründen etkilenmesini sağlama
E) İpek Yolu üzerinde Türklerin egemen olmasını sağlama
Çözüm:
Doğru cevap B) Anadolu’ya olan Türk göçlerini çoğaltma‘dır. Otrar Hadisesi, Moğolların Harzemşahlar Devleti’ne saldırmasına ve Orta Asya’yı istila etmesine neden olmuştur. Bu büyük istila dalgası, önünden kaçan çok sayıda Türkmen boyunun daha güvenli bir bölge olan Anadolu’ya göç etmesine yol açmıştır. Bu durum Anadolu’nun Türkleşme sürecini hızlandırmıştır.
6. Cengiz Han’ın kurduğu Moğol İmparatorluğu’nun parçalanmasıyla ortaya çıkan hanlıklar arasında aşağıdakilerden hangisi bulunmamaktadır?
A) Altınorda
B) İlhanlı
C) Timurlular
D) Çağatay
E) Kubilay
Çözüm:
Doğru cevap C) Timurlular‘dır. Cengiz Han’ın ölümünden sonra imparatorluk oğulları ve torunları arasında paylaşılmış ve Altınorda, İlhanlı, Çağatay ve Kubilay hanlıkları kurulmuştur. Timur Devleti ise bu hanlıklardan biri olan Çağatay Hanlığı’nın topraklarında daha sonra kurulmuş farklı bir devlettir.
7. “Divan-ı Hikmet” isimli eseriyle ünlü Türk mutasavvıfı Hoca Ahmet Yesevi’nin türbesini inşa ettiren devlet adamı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Cengiz Han
B) Şah Cihan
C) Evrengzib
D) Timurlenk
E) Tarmaşirin
Çözüm:
Doğru cevap D) Timurlenk‘tir. Türk dünyasının en önemli manevi liderlerinden Hoca Ahmed Yesevi’ye büyük saygı duyan Timur, onun Yesi şehrindeki mezarı üzerine günümüze kadar ulaşan büyük ve görkemli bir türbe inşa ettirmiştir.
B) Özbek Han zamanında İslamiyeti resmen kabul etme
C) Topraklardan elde edilen gelirlerle “Mirza” denilen askerler yetiştirme
D) Moğolların Gizli Tarihi adlı eseriyle bilinme
E) Kırım Hanlığı’nı kültür uygarlık yaşantısıyla etkileme
Çözüm:
Doğru cevap D) Moğolların Gizli Tarihi adlı eseriyle bilinme‘dir. “Moğolların Gizli Tarihi”, Cengiz Han ve Moğol İmparatorluğu’nun kuruluşunu anlatan ana kaynaktır ve Altınorda Devleti’ne değil, doğrudan Moğol İmparatorluğu dönemine aittir. Diğer seçenekler Altınorda Devleti’nin özellikleridir.
9. • Hülagu Han tarafından İran’da kurulma • Bağdat’ı işgal ederek Abbasi Devleti’ne son verme • Alamut Kalesi’ni yıkarak Batıniliğe son verme • Kösedağ Savaşı’nda Anadolu Selçuklu Devleti’ni mağlup etme
Yukarıda verilen özellikler aşağıdaki devletlerden hangisine aittir?
A) Kubilay Hanlığı
B) İlhanlılar
C) Moğol Devleti
D) Timurlular Devleti
E) Çağatay Hanlığı
Çözüm:
Doğru cevap B) İlhanlılar‘dır. Moğol İmparatorluğu’nun parçalanmasıyla Cengiz Han’ın torunu Hülagü Han tarafından İran’da kurulan İlhanlılar; Batınilerin merkezi Alamut Kalesi’ni yıkmış, Bağdat’ı alarak Abbasi Devleti’ne son vermiş ve Kösedağ Savaşı ile Anadolu Selçuklu Devleti’ni kendisine bağlamıştır.
10. Moğol Devleti yıkıldıktan sonra kurulan; I. İlhanlılar, II. Çağatay, III. Kubilay
hanlıklarından hangileri “Hristiyanlık” dinini benimsemiştir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) I ve III
Çözüm:
Doğru cevap C) Yalnız III‘tür. İlhanlılar ve Çağatay Hanlığı zamanla İslamiyet’i kabul ederek Türkleşmiştir. Çin’de kurulan Kubilay Hanlığı ise Budizm ve Hristiyanlık gibi dinlerin etkisinde kalmış ve zamanla Çinlileşerek asimile olmuştur.
11. 1369-1507 yılları arasında yaşayan Timur Devleti aşağıdaki devletlerden hangisine son vermemiştir?
A) Babür Devleti
B) Kaşgar Hanlığı
C) Altınorda Hanlığı
D) Yeni Delhi Türk Sultanlığı
E) Çağatay Hanlığı
Çözüm:
Doğru cevap A) Babür Devleti‘dir. Babür Devleti, Timur’un torunlarından Babür Şah tarafından Timur Devleti yıkıldıktan sonra 1526’da Hindistan’da kurulmuştur. Dolayısıyla Timur’un bu devlete son vermesi kronolojik olarak imkansızdır. Timur, diğer seçeneklerdeki devletlere ya son vermiş ya da onları ağır yenilgilere uğratmıştır.
12. Timurlular Devleti’nde bilim kültür faaliyetlerinde bulunan kişiler arasında aşağıdakilerden hangisi bulunmaz?
A) Uluğ Bey
B) Ali Şir Nevai
C) Ali Kuşçu
D) Hüseyin Baykara
E) Utbi
Çözüm:
Doğru cevap E) Utbi‘dir. Utbi, Gazneliler dönemi tarihçisidir ve “Tarih-i Yemin” adlı eseriyle tanınır. Uluğ Bey, Ali Şir Nevai, Ali Kuşçu ve Hüseyin Baykara ise Timur Devleti ve sonrası Türkistan coğrafyasının en önemli bilim, sanat ve devlet adamlarıdır.
13. Aşağıdakilerden hangisi Timurlular Devleti’nin ülke idaresi hakkındaki kavramlardan değildir?
A) Tavacı Divanı
B) Şurta
C) Ortaklık Teşkilatı
D) Emir
E) Suyurgal
Çözüm:
Doğru cevap B) Şurta‘dır. Şurta, Emeviler döneminde kurulan polis ve güvenlik teşkilatıdır. Tavacı Divanı (askeri divan), Ortaklık Teşkilatı (ticari), Emir (hükümdar unvanı) ve Suyurgal (ikta benzeri toprak) ise Timur Devleti’ne ait idari kavramlardır.
14. Kırım Hanlığı hakkındaki aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Hacı Giray tarafından kurulma
B) Küçük Kaynarca Antlaşması ile Osmanlı Devleti’nden koparak yalnızca dinen Osmanlı halifesine bağlı kalma
C) Yaş Antlaşması ile Rusya topraklarına dahil olma
D) Türkmençay Antlaşması’yla beraber Rusya topraklarında özerklik kazanma
E) Viyana Kuşatması’nda Kırım Hanı Murat Giray Han’ın Lehistan ile iş birliği içine girmesi
Çözüm:
Doğru cevap D) Türkmençay Antlaşması’yla beraber Rusya topraklarında özerklik kazanma‘dır. Türkmençay Antlaşması (1828), Rusya ile İran arasında yapılmış ve Azerbaycan topraklarını bölmüştür; Kırım ile bir ilgisi yoktur. Diğer bilgiler Kırım Hanlığı için doğrudur.
15. Moğollarda yerel yöneticileri kontrol etmek için kullanılan denetçilere verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?
A) Darugacı
B) Yam
C) Barsçı
D) Pax Mongolica
E) Suyurgal
Çözüm:
Doğru cevap A) Darugacı‘dır. Moğol İmparatorluğu’nda fethedilen bölgelere atanan ve hem askeri hem de sivil yönetimi denetleyen valilere Darugacı denirdi. Yam (posta sistemi), Pax Mongolica (Moğol Barışı) ve Suyurgal (toprak) farklı kavramlardır.
16. Türklerin Hindistan’da kurduğu devletler arasında aşağıdakilerden hangisi bulunmaz?
A) Delhi Türk Sultanlığı
B) Adilşahlar
C) Babürler
D) Malva Halacileri
E) Şeybaniler
Çözüm:
Doğru cevap E) Şeybaniler‘dir. Şeybaniler, Timur İmparatorluğu’nun yıkılmasından sonra Maveraünnehir’de (Orta Asya) kurulan bir Özbek hanlığıdır. Diğer devletler Hindistan’da kurulmuş Türk-İslam devletleridir.
17. 1526-1858 yılları arasında yaşamış olan Babür Devleti’nin özellikleri arasında aşağıdakilerden hangisi bulunmamaktadır?
A) Panipat Savaşı’nı kazanarak bağımsız olma
B) Şah Cihan adlı hükümdarın, eşi Mümtaz Mahal’in ölümü üzerine “Tac Mahal” denilen türbeyi yaptırması
C) Hindistan’da kurulan ilk Türk İslam Devleti olma
D) Ekber Şah’ın Hindistan’daki etnik grupları birleştirmek için “Din-i İlahi” denilen bir din kurmaya çalışması
E) Allahabad Anlaşması ile İngiltere’nin sömürgesi hâline gelme
Çözüm:
Doğru cevap C) Hindistan’da kurulan ilk Türk İslam Devleti olma‘dır. Hindistan’da kurulan ilk Türk-İslam devleti Delhi Türk Sultanlığı’dır. Babür Devleti ise Hindistan’da kurulan son büyük Türk-İslam devletidir. Diğer seçenekler Babürlüler için doğrudur.
18. Babürlüler, Delhi Sultanlığını aşağıdaki devletlerden hangisinden aldığı ateşli silah desteğiyle beraber mağlup etmiştir?
A) Osmanlılar
B) Timurlular
C) Safeviler
D) Moğollar
E) Çağatay Hanlığı
Çözüm:
Doğru cevap A) Osmanlılar‘dır. Babür Şah, I. Panipat Savaşı’nda kendisinden çok daha büyük olan Delhi Sultanlığı ordusunu yenmek için Osmanlı Devleti’nden top ve tüfek gibi ateşli silahlar ile bunları kullanacak uzmanlar (topçu ustaları) temin etmiştir. Bu teknolojik üstünlük zaferde kilit rol oynamıştır.
19. I. Sayan Altay Türkmenleri – Kırgızistan II. Şeybaniler – Azerbaycan III. Ordu, Cüz, Yüz – Kazaklar
Orta Asya’da bulunan yukarıdaki hanlıklar ve günümüze ait siyasi uzantıları hakkındaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) I ve III
E) I, II ve III
Çözüm:
Doğru cevap B) Yalnız II‘dir. Şeybaniler, günümüz Azerbaycan’ının değil, Özbekistan’ın kurucu unsuru olarak kabul edilir. Diğer eşleştirmeler doğrudur: Kırgızların ataları Sayan-Altay Türkmenleridir ve Kazaklar Orda (Ordu) ve Cüz gibi idari birimlere ayrılmıştır.
20. Azerbaycan Hanlıkları, 1813’te İran ve Rusya arasında imzalanan aşağıdaki anlaşmalardan hangisiyle beraber bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir?
A) Gülistan Antlaşması
B) Türkmençay Antlaşması
C) Allahabad Antlaşması
D) Kerden Antlaşması
E) Nasuh Paşa
Çözüm:
Doğru cevap A) Gülistan Antlaşması‘dır. Bu antlaşma ile Azerbaycan Hanlıkları bağımsızlıklarını ilan etmemiş, tam aksine bu antlaşma ve ardından gelen Türkmençay Antlaşması ile Rusya ve İran arasında paylaşılmıştır. Soru kökünde bir mantık hatası olmakla birlikte, bahsedilen antlaşma Gülistan Antlaşması’dır.
